لیندا الدر و ریچارد پل به عنوان زیرمجموعه‌ای از تفکر نقادانه، به روش‌هایی برای دقیق خواندن و مطالعه کردن به شکل انتقادی پرداخته‌اند. مجموعۀ موضوعات و روش‌های مطالعه‌ای که در این زمینه اشاره شده است به افراد کمک می‌کند تا ضمن یادگیری هنر دقیق خواندن، بتوانند مهارت تفکر نقادانه را هم در خود پرورش بدهند.
در سلسله فایل‌هایی که با این عنوان ارائه می‌شود، به‌مرورزمان به این ۵ راهکار برای دقیق خواندن اشاره می‌کنم و در هر فایل به‌صورت اختصاصی به یکی از این راهکارها می‌پردازم.
۱
راهکار اول: خواندن جمله به جملۀ کتاب
فایل اول را به اهمیت خواندن جمله به جملۀ کتاب اختصاص داده‌ام.
برای دقیق خواندن و پرورش تفکر نقادانه در کتابخوانی، لازم است از جزئی‌ترین بخش هر کتاب یعنی جمله به جملۀ آن شروع کنیم.
وقتی هر جملۀ کتاب را از دید شخصی خود بازنویسی می‌کنیم، درواقع دست به بازتعریف مفاهیم کتاب می‌زنیم. در این روش می‌فهمیم که چقدر محتوای کتاب را دقیق متوجه شده‌ایم، چقدر قدرت بیان و بازنویسی این جمله‌ها را داریم و درنهایت با تکرار این روش، به‌مرورزمان قدرت و توان تفکر نقادانه را در خود پرورش می‌دهیم.
۲
راهکار دوم: خواندن درست پاراگراف‌های کتاب
در فایل دوم به سراغ خواندن درست و اصولی پاراگراف‌های کتاب می‌رویم.
در اینجا هر پاراگراف را ایستگاهی جدید برای تأمل کردن در نظر می‌گیریم. تلاش می‌کنیم تا در هر پاراگراف، مفاهیم کلیدی را جدا کنیم، ارتباط بین این مفاهیم را با منظور اصلی نویسنده پیدا کنیم و برای هرکدام از این مفاهیم به دنبال مثال‌ها و مصداق‌هایی در زندگی واقعی خواهیم بود.
خوب است برای هر پاراگراف از کتاب، یک علامت اختصاصی در نظر بگریم. به‌عنوان‌مثال پاراگراف‌های مهم کتاب را با ستاره‌ای که در ابتدای آن می‌گذاریم از بقیه تفکیک کنیم و یا از دو واژه برای مشخص کردن انواع پاراگرافها کمک بگیریم:
دو واژۀ «کلیدی» و «مکمل»، عناوین خوبی برای تقسیم‌بندی انواع پاراگرافها هستند. وقتی این دو واژه را در ابتدای هر پاراگراف کتاب می‌بینیم، خیلی ساده می‌توانیم تشخیص بدهیم که روی هر پاراگراف چقدر باید زمان بگذاریم، چقدر باید آن را جدی بگیریم و اینکه محتوای هر پاراگراف چطور به ما کمک می‌کند تا موضوع کلی کتاب را هر چه بهتر بفهمیم و درک کنیم.
اگر عادت کنیم که پاراگرافها را جدی‌تر بگیریم و در هر پاراگراف از کتاب به دنبال یک مفهوم کلیدی بگردیم، بعد از تمام شدن هر پاراگراف و رسیدن به ابتدای پاراگراف بعدی، آمادگی ذهنی برای دریافت اطلاعات بیشتری از کتاب خواهیم داشت.
با این کار، ضمن اینکه مفاهیم کتاب را هرچه بهتر درک می‌کنیم، می‌توانیم نقشۀ کلی کتاب را هم در ذهن خود تجسم کنیم و ارتباط بین موضوعات مختلف مطرح شده در آن را به‌راحتی تشخیص بدهیم.
ضمن اینکه با مراجعۀ دوباره به کتاب در فرصت‌های بعدی، با یک نگاه می‌توانیم پاراگراف‌های مهم را تشخیص بدهیم و برای بازخوانی و یا مرور نکات مهم، بدون اتلاف وقت به سراغ این قسمت‌های کلیدی کتاب برویم و با فراغ بال بیشتری مطالب مهم کتاب را مرور کنیم.
۳
راهکار سوم: واکاوی منطق کتاب
بعدازاینکه جمله به جملۀ کتاب و همین‌طور پاراگراف‌های مختلف کتاب را بررسی کردیم، حالا نوبت به واکاوی بیشتر محتوای کتاب می‌رسد. در این مرحله منطقی که در کتاب وجود دارد را عمیق‌تر بررسی می‌کنیم.
در این مرحله توصیه شده است ۸ مؤلفۀ کلیدی را در متن کتاب بررسی کنیم تا از گذر آنها دید شفاف‌تری نسبت به مضمون کتاب و همین‌طور نگرش نویسنده پیدا کنیم.
در فایل صوتی سوم دربارۀ این هشت مؤلفه توضیح داده‌ام.
برای رسیدن به این منظور لازم است دربارۀ نحوۀ فکر کردن نویسنده، فکر کنیم،
دربارۀ نحوۀ فکر کردن خودمان فکر کنیم،
منطقی که پشت مفاهیم مختلف کتاب وجود دارد را بررسی کنیم،
بتوانیم خط سِیر کتاب را از سطحی بالاتر و دقیق‌تر تماشا کنیم،
علاوه بر محدودیت کتاب، بتوانیم مسائل و موضوعات مطرح شده را در سطحی بزرگ‌تر و وسیع‌تر ببینیم و بررسی کنیم.
با این کار علاوه بر اینکه درک و فهم دقیقی نسبت به محتوای کتاب پیدا می‌کنیم، قدرت ارزیابی بیشتری را نسبت به سایر کتاب‌ها هم به دست خواهیم آورد.
۴
راهکار چهارم: ارزیابی محتوای کتاب
در قسمت قبل با بررسی ۸ مؤلفۀ بیان شده، تا حد زیادی به منطق حاکم بر متن کتاب پی بردیم.
دیدیم که چطور می‌توانیم دربارۀ نحوۀ فکر کردن نویسنده فکر کنیم، دیدگاه او را چطور بررسی کنیم تا هر چه بهتر با اطلاعاتی که در کتاب ارائه شده است ارتباط برقرار کنیم.
حالا در این قسمت به سراغ ارزیابی محتوای کتاب و همین‌طور بررسی دقیقی از منطق حاکم بر متن می‌رویم.
در اینجا مؤلفه‌هایی را بررسی می‌کنیم تا با کمک آنها بتوانیم دربارۀ رویکردی که به محتوای کتاب داریم تصمیمات بهتری بگیریم.
با مجموعۀ این ارزیابی‌ها، در تلاش هستیم تا تصویر روشن‌تری از متن کتاب برای خودمان بسازیم و موضع خودمان را در برابر آن مشخص‌تر کنیم.
این مجموعه در حال تکمیل است.
