چگونه تصمیمات اشتباه کمتری بگیریم وبا تفکر درست منطقی‌تر رفتار کنیم |جلسه چهارم وبینار بهتر اندیشیدن

ویدیو جلسه اول وبینار در یوتیوب (برای تماشای ویدیو ف.یلترشکن خود را فعال کنید.):

لینک ویدیو در یوتیوب

در این جلسه از وبینارهای بهتر اندیشیدن در ادامۀ جلسۀ سوم، دربارۀ راهکارهایی برای تصمیم‌گیری منطقی و عقلانی‌تر صحبت کردیم با این هدف که پشیمانی کمتری را در بلندمدت از بابت اشتباهات‌مان تجربه کنیم.

در جلسۀ گذشته راجع‌به دو سامانۀ فکری صحبت کردیم که دنیل کانمن با عنوان سیستم یک و سیستم دو آن‌ها را معرفی می‌کند. سیستم یک مربوط به تصمیمات غیرارادی، خودکار و سریع ماست و سیستم دو مربوط به تصمیمات فکر شده، تحلیل شده و کند ماست.

حال سوالی که قرار است به آن جواب دهیم این است که چطور می‌توانیم سیستم دو را فعال‌تر کنیم؟

البته فراموش نکرده‌ایم که بهترین تصمیمات از هماهنگی سیستم یک و سیستم دو گرفته می‌شود یعنی جایی که به موقع از شهودمان استفاده کنیم و به موقع منطق را به کار بیندازیم؛ اما از آنجا که با خاصیت تنبل بودن ذهن آشناییم، می‌دانیم که اگر برای تفکرات منطقی تلاش نکنیم، به خودمان می‌آییم و می‌بینیم افسار زندگی ما در دست سیستم یک است بدون دخالت جدی سیستم دو.

راهکارهایی برای منطقی‌تر اندیشیدن

کلیدواژۀ اصلی که سیستم یک و سیستم دو را از هم متمایز می‌کند، «توجه» است.

وقتی می‌توانیم تصمیمات عقلانیِ متکی به سیستم دو را بگیریم که توجه ما به طریقی روی موضوع جلب شده باشد. وقتی تمرکز کافی بر مضووع داریم و آگاهی بیشتری نسبت به موقعیت پیدا می‌کنیم.

ما ناخودآگاه از موضوعات سخت و پیچیده فاصله می‌گیریم؛ مثلا موقع خواندن متنی سخت، احتمالا زودتر حواس‌مان پرت می‌شود. همین‌طور زمانی که درگیر متنی ساده و روان می‌شویم، راحت‌تر توجه‌مان جلب خواهد شد. احتمالا با متن درگیری احساسی بیشتری پیدا می‌کنیم.

این موضوع نه فقط دربارۀ موضوعاتی که می‌خوانیم و می‌شنویم که در ارتباط با کارهای متنوعی که انجام می‌دهیم هم صدق می‌کند. پس اگر می‌خواهیم از قدرت تمرکز و توجه خود به نفع تصمیمات منطقی بیشتر استفاده کنیم، بهتر است تا حد امکان از پیچیدگی فاصله بگیریم. بهتر است «آسانی شناخت» را تا حد امکان برای خود فراهم کنیم.

به عنوان مثال اگر قرار است تصمیم مهمی بگیریم که باید بار منطقی بیشتری داشته باشد، بهتر است آن را به چند قسمت کوچک تقسیم کنیم و هربار روی فقط یکی از قسمت‌ها متمرکز شویم. هربار فقط به یک بخش کوچک «توجه» کنیم.

وقتی توجه ما پراکنده و نامترکز باشد، احتمال اینکه تصمیمی احساسی بگیریم، به شهود خود تکیه کنیم و به زبان دیگر، از سیستم یک استفاده کنیم خیلی بیشتر خواهد شد.

موضوع دیگری که باز در این زمینه کمک‌کننده است، دروی از چندکارگی است.

خیلی‌ها ادعا می‌کنند می‌توانند چند کار را به صورت همزمان انجام دهند بدون اینکه خللی در کارشان ایجاد شود؛ اما تحقیقات نشان داده که چندکارگی یک توهم است.

ممکن است چند کار ساده را باهم پیش ببریم اما برای انجام کارهای جدی که نیاز به فکر کردن دارند، این تقریبا غیرممکن است. اتفاقی که می‌افتد این است که ما توجه‌مان را بین چند کار تقسیم می‌کنیم و در هر لحظه توجه را از روی یک کار برمی‌داریم و به کار بعدی معطوف می‌کنیم. شاید این سوییچ کردن توجه این‌قدر سریع انجام شود که متوجه آن نباشیم و به اشتباه تصور کنیم همزمان تمرکز کافی بر کارهای متعدد داریم.

راه دیگر کم کردن حجم انتخاب‌های غیرضروری و صرف انرژی و توجه به موضوعات پراهمیت است.

مثلا ممکن است برای یک فرد، انتخاب لباس و انتخاب غذا حجم زیادی از توجهش را مصرف کند. جایی که او تصمیم می‌گیرد از قبل برنامه‌ای برای این موضوعات پیش‌پاافتاده بچیند و از انرژی ذهنی‌اش به نفع تصمیمات مهم مراقبت کند، تحول آغاز می‌شود. اینجاست که سیستم دو مجال بیشتری برای بروز دارد و احتمال گرفتن تصمیمات عقلانی بیشتر خواهد شد.

و باز موضوع مهم دیگر داشتن نگاه شک‌گرایانه است.

زودباوری ویژگی بارز فردی است که نقادانه نمی‌اندیشد. وقتی شروع می‌کنیم به نقد و بررسی و ارزیابی آنچه می‌بینیم و می‌شنویم، تا حدی باید دچار شک و تردید شویم. شک کردن و ناباورانه به موضوعات مختلف نگاه کردن کمک می‌کند از احساسات زودگذر و اولیه فاصله بگیریم، کندتر فکر کنیم و با کنکاش بیشتر تلاش کنیم تا واقعیت را تشخیص دهیم.

در این زمینه استفاده از واژه‌هایی تردیدآمیز به جای واژه‌های مطلق کمک‌کننده است. کلماتی مثل شاید، ممکن است، اکثریت، گاهی، احتمالا، در خودشان قدری شک و تردید دارند و جا را برای درست فکر کردن باز می‌کنند. در مقابل، واژه‌های مطلقی مثل حتما، همیشه، هرگز، همه، هیچ‌کس، جلوی درست فکر کردن را با نگاهی مطلقی که در خود دارند می‌گیرند.

در رابطه با موضوعات مطرح شده و البته راهکارهای بیشتر در وبینار توضیح داده‌ام.

اگر موضوع برایتان مهم یا جذاب است، می‌توانید ادامۀ بحث را با کلیک روی لینکی که در بالای همین متن قرار داده شده تماشا کنید.

نقشه ذهنی جلسۀ چهارم وبینار بهتر اندیشیدن:

خانم زهرا جعفرزاده نازنین زحمت این بخش رو کشیدند.