«بیایید کتاب بخوانیم. کتاب، مدرسهای کهن است.
و همواره به یاد داشته باشیم، خواندن یک مقوله است و فهمیدن، مقولهای دیگر؛ و انجام درست کارها، موضوعی کاملاً متفاوت».
وقتی این جملات از مارک جوینر را میخواندم، مصداقهایی از خواندن، فهمیدن و درک کردن کتاب را در دوباره خوانی و خلاصه خوانی پیدا کردم.
خلاصهبرداری از کتاب و خواندن چندبارۀ آن، از بهترین دستاوردهای کتابخوانی است و میتواند آموزنده بودن کتاب را صدچندان کند؛ اما همیشه نمیتوانیم به خواندنِ خلاصهها اکتفا کنیم و انتظار «فهمیدن» و درک عمیق مضمون کتاب را داشته باشیم.
خلاصه خوانی، جایگزینی برای دوباره خوانی کتاب نیست بلکه شیوهای برای مرور کردن عمیقترین مفاهیم کتاب، در قالبی جدید است.
گاهی کل کتاب تنها برای گفتن یک جمله نوشتهشده است اما اگر همین یک جمله را از متن بیرون بکشیم و به صورت خلاصه بخوانیم، ممکن است فهمی بسیار متفاوتتر از زمانی داشته باشیم که همان جمله را در متن میخوانیم.
خلاصه کردن کتاب میتواند منجر به بیرون کشیدن صدها جملۀ زیبا شود که هیچکدام بدون بودن در متن کتاب، نیم توانند باقدرت تمام، منظور نویسنده را منتقل کنند.
استخراج جملهای از متن، ممکن است زیبایی آن را حفظ کند اما شاید توان انتقال مفهوم را به صورت تمام و کمال نداشته باشد.
وقتی از بازخوانی کتاب حرف میزنیم، مطمئناً به دنبال دوباره خوانی کلمهها نیستیم. میخواهیم از کنار هم قرار گرفتن پاراگرافها، مفهومی جدید در ذهنمان نقش ببندد.
با هر بار خواندن کتاب، ممکن است به تجربهای متفاوت از آن دست پیدا کنیم. یکی از دلایل آن، میتواند این موضوع باشد که با هر بار مطالعۀ کتاب، در سطح جدیدی از درک ذهنی قرار داریم. گاهی ذهن آمادهتر است و ممکن است مفاهیمی از کتاب را درک کند که در مواقع دیگر، بهندرت آنها را بفهمد.
شرایطی که در آن مشغول خواندن کتاب هستیم هم میتواند بر روی فهمی که از مضمون کتاب داریم، تأثیرگذار باشد. شرایط محیطی میتواند کمککننده یا برهم زنندۀ تعادل فکری ما باشد.
همۀ این شرایط در بازخوانی کتاب و خلاصه خوانی میتواند متفاوت باشد. اما مطمئناً اگر فرصت کافی وجود داشته باشد، بازخوانی کتاب میتواند دستاوردهای عمیقی برایمان ایجاد کند.
برای مفیدتر خواندن کتاب، لازم نیست خودمان را خیلی در قیدوبند خلاصه خوانی، بازخوانی یا شیوههای دیگر قرار دهیم. به تناسب شرایط، هر یک از شیوهها میتواند مفید باشد.
مهم این است که با مفهوم کتاب زندگی کنیم.